Τα γεγονότα στα Κύθηρα
Θουκυδίδου Ιστοριών Δ 53-56
[53]
Το ίδιο καλοκαίρι οι Αθηναίοι με αρχηγό το Νικία, γιο του Νικήρατου, το Νικόστρατο, γιο του Διειτρέφους, και τον Αυτοκλή, γιο του Τολμαίου, έκαναν εκστρατεία στα Κύθυρα, με εξήντα πλοία, δύο χιλιάδες οπλίτες και λίγους ιππείς και συνοδευόμενοι και από λίγους από τους συμμάχους τους. Τα Κύθηρα είναι νησί που βρίσκεται κοντά στη Λακωνία, απέναντι από το Μαλέα. Οι κάτοικοι είναι Λακεδαιμόνιοι από τους περίοικους και κάθε χρόνο στελνόταν εκεί από τη Σπάρτη ένας άρχοντας, που αποκαλούνταν Κυθηροδίκης. Διατηρούσαν εκεί φρουρά από οπλίτες, που ανανεώνονταν τακτικά, κι έδειχναν πολύ ενδιαφέρον για το νησί. Γιατί όχι μόνο εξυπηρετούσε ως σταθμός ανεφοδιασμού για τα εμπορικά πλοία από την Αίγυπτο και τη Λιβύη, αλλά και χρησίμευε και για προστασία του μόνου μέρους της Λακωνίας που είναι ευπρόσβλητο από τους ληστές, καθώς εκτείνεται ολόκληρη προς το Σικελικό και Κρητικό πέλαγος.
[54]
Μετά τον κατάπλου του Αθηναϊκού στόλου στα Κύθηρα, οι Αθηναίοι με δέκα πλοία και δυο χιλιάδες οπλίτες από τη Μίλητο κατέλαβαν την παραθαλάσσια πόλη Σκάνδεια. Ο υπόλοιπος στρατός αποβιβάστηκε στο μέρος του νησιού απέναντι από το Μαλέα και άρχισε να προελαύνει προς την πόλη των Κυθήριων, τους οποίους βρήκε αμέσως παραταγμένους. Στη μάχη που έγινε οι Κυθήριοι για λίγη μόνον ώρα αντιστάθηκαν κι έπειτα γύρισαν και έφυγαν στην άνω πόλη. Αργότερα παραδόθηκαν στο Νικία και τους συναρχηγούς του, αφήνοντας τους Αθηναίους να πάρουν οποιαδήποτε απόφαση γι' αυτούς εκτός από το να τους θανατώσουν. Άλλωστε ο Νικίας είχε έρθει προηγουμένως σε συνεννόηση με κάποιους Κυθήριους, γι' αυτό και οι συμφωνίες έγιναν πιο γρήγορα και με ακόμα πιο συμφέροντες όρους για τους Κυθήριους. Αλλιώς οι Αθηναίοι θα τους εκτόπιζαν, όχι μόνον επειδή οι κάτοικοι ήταν Λακεδαιμόνιοι, αλλά και γιατί το νησί βρίσκεται σε τόσο επίκαιρη θέση. Μετά τη συνθηκολόγηση οι Αθηναίοι κατέλαβαν την πόλη Σκάνδεια που βρίσκεται κοντά στο λιμάνι, και κανόνισαν τη φρούρηση του νησιού. Έπειτα έπλευσαν στην Ασίνη και το Έλος και τις περισσότερες παραθαλάσσιες πόλεις της Λακωνίας, όπου έκαναν αποβάσεις και στρατοπεύδευαν σε κάποιο κατάλληλο μέρος, λεηλατώντας τη χώρα για περίπου εφτά μέρες.
[55]
Οι Λακεδαιμόνιοι είδαν ότι οι Αθηναίοι κατέλαβαν τα Κύθηρα και φοβήθηκαν ότι θα έκαναν και τέτοιες αποβάσεις στη χώρα τους. Ωστόσο πουθενά δεν τους αντιστάθηκαν με όλη τη δύναμή τους, αλλά απέστειλαν ισχυρές σε αριθμό φρουρές σε όλα τα μέρη της χώρας, ανάλογα με τις κατά τόπους ανάγκες, και πήραν γενικά πολλά προφυλακτικά μέτρα, από φόβο μήπως επιδιωχθεί βίαιο κίνημα κατά του πολιτικού καθεστώτος τους. Είχαν ήδη υποστεί μεγάλη και ανέλπιστη συμφορά στο νησί της Σφακτηρίας κι επίσης η Πύλος και τα Κύθηρα είχαν καταληφθεί, οπότε τους απειλούσε πόλεμος με πιθανά πλήγματα από όλες τις μεριές, στα οποία δε θα μπορούσαν να αμυνθούν. Γι' αυτό, αν και δεν το συνήθιζαν, ετοίμασαν τετρακόσιους ιππείς και τοξότες. Και γενικά στις πολεμικές επιχειρήσεις τους έγιναν περισσότερο διστακτικοί από ποτέ, αφού είχαν εμπλακεί σε ναυτικό αγώνα, που διέφερε με τις δικές τους αντιλήψεις περί πολέμου, και μάλιστα με τους Αθηναίους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι, αν παρέλειπαν να τολμήσουν κάτι, έχαναν ήδη αυτό που προσδοκούσαν να κερδίσουν από αυτό. Συγχρόνως τα απροσδόκητα πλήγματα της τύχης, που συνέβησαν τόσα πολλά σε τόσο μικρό διάστημα, τους κατατρομοκράτησε και γι' αυτό φοβόταν μήπως τους συμβεί πάλι τέτοια συμφορά όπως στο νησί της Σφακτηρίας. Γι' αυτό έγιναν πιο άτολμοι αναλαμβάνοντας κάποιον αγώνα και θεωρούσαν πως ό,τι κι αν επιχειρούσαν, θα αποτύχαινε, καθώς ήταν ασυνήθιστοι στις αποτυχίες κι είχαν χάσει κάθε αυτοπεποίθηση.
[56]
Τον καιρό λοιπόν που οι Αθηναίοι λεηλατούσαν τις παραθαλάσσιες περιοχές, οι Λακεδαιμόνιοι τις περισσότερες φορές δεν αντιδρούσαν, αφού κάθε απόσπασμα που αντιμετώπιζε απόβαση θεωρούσε ότι δεν επαρκούσαν οι δυνάμεις τους γι' αυτό. Μια φρουρά που προσπάθησε να προβάλει αντίσταση στην Κοτύρτα και την Αφροδιτία, επιτέθηκε κι έτρεψε σε φυγή το διασκορπισμένο πλήθος των ψιλών, αλλά όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με τους οπλίτες, υποχώρησε πάλι και σκοτώθηκαν κάποιοι από αυτούς και τα όπλα τους αρπάχτηκαν. Κι οι Αθηναίοι αφού έστησαν τρόπαιο, απέπλευσαν προς τα Κύθηρα. Από εκεί έπλευσαν γύρω-γύρω προς την Επίδαυρο τη Λιμηρά, όπου ερήμωσαν μέρος της χώρας, κι έπειτα έφτασαν στη Θυρέα, η οποία βρίσκεται στην περιοχή που καλείται Κυνουρία, μεταξύ της Αργολίδας και της Λακωνίας. Η Θυρέα ανήκε στους Λακεδαιμόνιους κι αυτοί την είχαν παραχωρήσει στους εξόριστους Αιγινήτες ως τόπο κατοικίας, ως ανταμοιβή για τη βοήθεια που τους είχαν προσφέρει τον καιρό τους σεισμού και της επανάστασης των Ειλώτων, αλλά κι επειδή ακολουθούσαν πάντοτε την πολιτική τους, παρότι ήταν υπήκοοι των Αθηναίων.
Η εκστρατεία των Πελοποννησίων στη Μακεδονία
Δ 79-80
[79]
[...]
Την εκστρατεία του Πελοποννησιακού στρατού είχαν προκαλέσει από φόβο, μετά τις επιτυχίες των Αθηναίων {στην Πύλο, τα Μέγαρα και τα Κύθηρα}, ο Περδίκκας και όσες πόλεις της Χαλκιδικής είχαν αποστατήσει από τους Αθηναίους. Οι Χαλκιδείς επειδή περίμεναν ότι οι Αθηναίοι θα επιτεθούν εναντίον τους πρώτοι (άλλωστε κι οι γειτονικές πόλεις, όσες δεν είχαν αποστατήσει, είχαν κρυφά συμπράξει). Ο Περδίκκας επειδή, χωρίς να είναι φανερά εχθρός, φοβόταν κι αυτός τις παλιές διαφορές με τους Αθηναίους και προπάντων ήθελε να υποτάξει τον Αρραβαίο, βασιλιά των Λυγκηστών. Οπότε η παρούσα κακοτυχία των Λακεδαιμόνιων συνέβαλε, ώστε να καταφέρουν ευκολότερα την αποστολή Πελοποννησιακού στρατού.
[80]
Γιατί τώρα που οι Αθηναίοι λεηλατούσαν την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα την ίδια τη Λακωνία, οι Λακεδαιμόνιοι νόμιζαν ότι ο καλύτερος τρόπος αντεπίθεσης θα ήταν ο αντιπερισπασμός, στέλνοντας στρατό προς τους συμμάχους εκείνων, οι οποίοι άλλωστε ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν τη διατροφή τους και τους προσκαλούσαν, για να αποστατήσουν. Ταυτοχρόνως ήθελαν να χρησιμοποιήσουν την αποστολή στρατού ως πρόφαση, για να απομακρύνουν κάποιους Είλωτες, οι οποίοι, τώρα που η Πύλος ήταν στα χέρια των Αθηναίων, μπορεί να το εκμεταλλευόταν, για να επαναστατήσουν. Κι αυτό λοιπόν το έκαναν από φόβο της σκαιότητας και του πλήθους των Ειλώτων. (Γιατί πάντα κυριώτατη μέριμνα των Λακεδαιμονίων στις σχέσεις τους με τους Είλωτες ήταν να παίρνουν μέτρα περιφρούρησής τους. Κάποτε μάλιστα διακήρυξαν ότι όσοι Είλωτες πιστεύουν ότι έχουν προσφέρει τις μεγαλύτερες υπηρεσίες στον πόλεμο χάριν των Λακεδαιμονίων, έπρεπε να ξεχωριστούν, ώστε να τους απελευθερώσουν. Σκοπός τους ήταν να δοκιμάσουν το φρόνημά τους, γιατί όσοι θεωρούσαν ότι ήταν άξιοι να απελευθερωθούν, θα ήταν και οι πρώτοι που θα εξεγείρονταν εναντίον τους. Διάλεξαν λοιπόν δυο χιλιάδες απ' αυτούς κι αυτοί στεφανώθηκαν και περιέρχονταν στα ιερά, σαν να πρόκειτο να απελευθερωθούν. Αλλά λίγο αργότερα τους εξαφάνισαν, χωρίς κανείς να αντιληφθεί με ποιο τρόπο καθένας τους εξολοθρεύτηκε. Και τότε πρόθυμα έστειλαν εφτακόσιους οπλίτες απ' αυτούς στο Βρασίδα, ενώ τους υπόλοιπους τους στρατολόγησε έναντι αμοιβής από την Πελοπόννησο.
